لحن در فن بیان | دکتر زند

لحن در فن بیان از اهمیت بسیاری برخوردار است تا آنجا که بسیاری از متخصصان حوزه ارتباط کلامی، فن بیان را معادل لحن می دانند. گو اینکه این مسئله دقیقا صادق نیست ولی واقعیت آن است که تمامی تکنیک های فن بیان از جمله صداسازی، تنفس، تلفظ، آکسان گذاری و … در خدمت رسیدن به لحن درست و حرفه ای است.

آنچه در ادامه می خوانید:

1- فایل صوتی آموزش لحن دکتر زند

2- فیلم آموزشی لحن در فن بیان دکتر زند

3- یک جمله با لحن های مختلف

4- تعریف لحن

5- 4 تکنیک مهم لحن در فن بیان کدام است؟

6- لحن بر محتوا، لحن بر کلام و لحن بر صدا به چه معناست؟

7- انسان چگونه معنای کلمات را می فهمد؟

8- مهمترین ابزار انتقال لحن چیست؟

9- فلسفه زبانی قرن بیستم و نظریه معنای ویتکنشتاین

10- اثرگذارترین تمرین برای تقویت لحن چیست؟

11- متن برای تمرین لحن

فایل صوتی لحن در فن بیان دکتر زند 

فیلم آموزشی لحن در فن بیان دکتر زند (1)

فیلم آموزشی لحن در فن بیان دکتر زند (2)

یک جمله با لحن های مختلف

این تمرین لحن برای پی بردن به اهمیت لحن در فن بیان است. لحن می تواند معنا را تغییر دهد و این همان نکته مهمی است که سخن آموزان باید بدانند. با اینکه شما یک جمله و حتی یک کلمه را بیان می کنید، لحن های مختلف می تواند معانی متفاوتی را ایجاد کنید.

1- تمرین اول: یک کلمه با لحن های مختلف

فرض کنید که همسرتان، شما را صدا می کند و شما می خواهید با یک کلمه پاسخ بگویید. می توانید از کلمه بله یا جانم استفاده کنید. سعی کنید این کلمه را بل لحن عاشقانه، جدی، طلبکارانه، بی تفاوت و بی حوصله بیان کنید. صدای خود را ضبط کنید. فایل صوتی زیر را دانلود و با آنچه بیان کردید مقایسه کنید.

لحن های متفاوت با کلمه جانم

2- تمرین دوم: یک جمله با لحن های مختلف 

به عنوان مثال تصور کنید می خواهید به کسی بگویید که: “میشه برام یه کاری انجام بدید”. سعی کنید این جمله را با لحن های مختلف بیان کنید. ملتمسانه، طلبکارانه، دوستانه، رسمی، بی تفاوت و …. صدای خود را ضبط کنید و فایل صوتی زیر را دانلود و با لحن خود مقایسه کنید.

لحن های متفاوت با عبارت “میشه برام یه کاری انجام بدید”

تعریف لحن

لحن، احساس گوینده سخن است که بر کلامش ساری و جاری است. وقتی کسی با شما سخن می گوید علاوه بر کلمات و واژگان، احساسی هم به شما منتقل می شود.

در مواردی ممکن است با این پدیده مواجه شده باشید که در یک رابطه، طرف به شما می گوید من که چیزی نگفته ام! راست هم می گوید. چیزی نگفته است اما همان یک کلمه را با لحنی بیان کرده است که به شما احساس تنفر و انزجار دست داده است.

تکنیک های مهم لحن در فن بیان کدام است؟

برای انتقال احساس، یا به عبارت دیگر برای رسیدن به لحن درست، چهار تکنیک اصلی وجود دارد. البته فراموش نکنید در ابتدا همیشه باید لحن بر محتوا مشخص شود و تکنیک در لحن بر کلام و عبارت به کار می آید.

تکنیک های لحن در فن بیان عبارتند از:

1- اندازه صدا

در آثار تراگر و اسمیت (George Leonard Trager and Henry Lee Smith) چهار سطح متضاد زیر و بم وجود دارد: پایین (1)، متوسط ​​(2)، زیاد (3) و بسیار زیاد (4)

مکالمه معمولی معمولاً در سطح متوسط(2) ​​یا بالا(3) است. صدای پایین(1) در انتهای جملاتی به غیر از سوالات بله-خیر اتفاق می افتد، در حالی که صدای بالا(3) در انتهای سوالات بله-خیر رخ می دهد. صدای بسیار بالا برای احساسات یا تاکید قدرتمنداست. همچنین در لحن، زیر و بم می تواند نشان دهنده دیدگاه و  نگرش فرد باشد. برای مثال، کلمه عالی را در نظر بگیرید. این کلمه را به صورت های زیر می توانید تلفظ کنید. کلمه عالی را بخش کنید و با اندازه صداهای مشخص شده تلفظ کنید.

الف- عا(2) – لی(1) که نشان دهنده احساسات ضعیف است.

ب-عا(4) – لی(1) که نشان دهنده اشتیاق بسیار است.

ج- عا(1) – لی(1) که نشان دهنه طعنه و کنایه و اعتراض است.

دوایت بولینگر (Dwight Bolinger)، زبان‌شناس آمریکایی، کارزار طولانی‌ای را انجام داد تا ثابت کند که خطوط زیر و بمی در مطالعه لحن بسیار مهم‌تر از سطوح گام فردی هستند.

الگوهای لحنی

Rising Intonation (لحن افزایشی): به این معنی است که زیر و بمی صدا در طول زمان افزایش می یابد.

Falling Intonation (لحن کاهشی):  به این معنی است که زمین با زمان سقوط می کند.

Dipping یا Fall-rise Intonation (لحن کاهشی افزایشی): می افتد و سپس بالا می رود.

Peaking یا Rise-fall Intonation (لحن افزایشی کاهشی): بالا می رود و سپس کاهش می یابد.

تمرین الگوی لحنی در دکلمه شعر

برای دکلمه شعر، متن و یا سخنرانی باید برای هر عبارت اندازه صدا مشخص شود. در هنگام سخن گفتن سه اندازه صدا وجود دارد. اول صدای معمولی است که ما استفاده می کنیم که به صورت پیشفرض باید رعایت شود. دوم زمانی که مه طور مثال عصبانی می شویم و اندازه صدایمان بالا می رود و سوم زمانی که می خواهیم رازی را با کسی در میان بگذاریم و اندازه صدایمان پایین می آید.

به عنوان مثال از شعر باغ بی برگی اخوان، بیت “داستان از میوه های سر به گردون سای اینک خفته در تابوت پست خاک می گوید” را انتخاب می کنیم و خطوط زیر و بمی صدا را مشخص می کنیم.

داستان از میوه های (2) سر به گردون سای (3) اینک خفته در تابوت پست خاک می گوید (1)

قسمت اول بیت که داستان از میوه هاست طبیعتا با اندازه صدای متوسط بیان می شود. وقتی میوه ها، سربه گردون سای می شوند یعنی در تابستان سر به آسمان می سایند پس با افزایش اندازه صدا آن را به نمایش می گذاریم و هنگامی که در پاییز میوه ها می ریزند و روی زمین له می شوند یا به قول اخوان در تابوت پست خاک قرار می گیرند آن را باصدای پایین نشان می دهیم.

تفاوت دو دکلمه را می توانید در زیر مشاهده کنید. ابتدا هر سه قسمت با صدای متوسط یعنی با الگوی (222) می خوانیم و سپس دکلمه با الگوی (231) خوانده می شود. تفاوت انتقال احساس و لحن کاملا مشخص است.

دکلمه شعر با الگوی (222) و الگوی (231) 

2- سرعت خواندن

دومین عنصر مهمی که در انتقال احساس تاثیر فوق العاده ای دارد سرعت خواندن است. در این مورد هم مانند اندازه صدا سه حالت وجود دارد. سرعت معمولی که پیشفرض است. زمانی که هیجان داریم سرعتمان زیاد می شود و زمانی که به عنوان مثال بی حوصله و کلافه هستیم و سرعت کاهش پیدا می کند.

برای دکلمه شعر و متن و سخنرانی باید علاوه بر اندازه صدا، سرعت خوانش را هم مشخص کنید.

3- آکسان گذاری

آکسان گذاری به معنای یک برجستگی آوایی است. در هر پاراگرافی، یک جمله وجود دارد که از جمله های دیگر مهمتر است. در هر جمله کلمه ای وجود دارد که از کلمات دیگر مهمتر است. و در هر کلمه بخش یا هجایی وجود دارد که برجستگی آوایی بیشتری را به خود اختصاص می دهد.

در یک عبارت آکسان های اجباری و اختیاری می تواند وجود داشته باشد که نسبت به باقی کلمات، با تشدید بیشتری تلفظ می شود. رعایت قوانین آکسان گذاری و تکیه کلام ها و تکیه هجاها از مهمترین و موثرترین ابزار انتقال لحن در فن بیان است.

4- مکث ها و سکوت ها

همانطور که در موسیقی، سکوت ها نقش مهمی در انتقال احساس دارند در لحن هم همین کاربرد را دارند. سکوت های نمایشی، تاکیدی، فهمی و تکمیلی از انواع سکوت ها در فن بیان هستند که به شرط اجرای درست آن می توان احساس را به درستی به مخاطب منتقل نمود.

لحن بر محتوا، لحن بر کلام و لحن بر صدا به چه معناست؟

لحن بر محتوا

لحن بر محتوا به معنای تصویر کلی است که شما از متن، شعر و یا سخنرانی خود دارید. لحن بر محتوا در فن بیان تقریبا مشابه ژانر در سینماست. اینکه شما تصمیم می گیرید یک فیلم کمدی، وسترن، ترسناک و یا … را ببینید در واقع در ابتدا ژانر فیلم را مشخص می کنید. مثال دیگر در تئاتر است. وقتی به دیدن یک تئاتر می رویم در ابتدا وقتی پرده ها کنار می رود شما با یک میزانسن و صحنه نمایش مواجه می شوید. نوع چیدمان و عناصر تصویری به شما می گوید که فضای کلی حاکم بر تئاتر چیست؟

لحن بر محتوا هم از همین جنس است. شما در ابتدا باید مشخص کنید که متن، شعر یا سخنرانی شما در چه فضایی دارد شکل می گیرد. این فضا می تواند عاشقانه، غمگین، حماسی، کلافگی، دلتنگی، شادی و … باشد.

لحن بر کلام

لحن بر محتوا از جنس مفهوم است ولی لحن بر کلام و عبارت از جنس تکنیک است. بعد از مشخص شدن لحن بر محتوا، نوبت به لحن بر کلام و عبارت می رسد.

از نظر مبتدی ها همه کلمات و عبارات مانند و مثل هم هستند. اما حرفه ای ها می دانند که نه تنها عبارات و کلمات که حتی جنس حروف هم با هم متفاوت است. میزان انرژی تلفظی مورد نیاز برای حروف انسدادی مانند ت بسیار بیشتر از حروف انقباضی مانند ر یا ز است. همچنین کلمات عشق، محبت، دوستی، نرمی مانند کلمات سنگ، خشونت، کینه و تنفر تلفظ نمی شوند و لحن بر این کلمات با هم متفاوت است.

در مورد لحن بر عبارت هم مثالی بزنم. شعر مهتاب نیما یوشیج را در نظر بگیرید. در قسمتی از شعر نیما اینگونه می سراید:

نازک آرای تن ساق گلی

که به جان کشتم

و به جان دادمش آب

ای دریغا به برم می شکند

لحن این عبارت پر از حسرت و افسوس است. فرض کنید که با همه توان و وجود چیزی را پرورش دادید. فرزندی را بزرگ کرده اید. و حالا در مقابل چشمانتان آب می شود و از بین می رود. لحن بر عبارت، حسرت و افسوس ناشی از عشق و زحمت و محبت است. وقتی این را تشخیص دادید نوبت به تکنیک می رسد که بتوانید این لحن را به مخاطب منتقل کنید.

لحن بر صدا

بعد از مشخص شدن لحن بر محتوا و لحن بر کلام نوبت به لحن بر صدا می رسد. یعنی نوع صدایی که شما باید متناسب با ویژگی ها و جنس صدای خودتان انتخاب کنید. مثلا در لحن بر محتوای عاشقانه، صدا نرم و لطیف و مهربان می شود و یا در لحن حماسی، صدا با همه حجم و قدرت خود تولید می شود.

البته در مواردی جنس صدا هم مهم است. هر جنس صدایی برای هر لحنی مناسب نیست. مانند صدای خوانندگان که متناسب با جنس صدایشان برای آن ها موسیقی ساخته می شود. صدایی که برای اپرا مناسب است متفاوت از صدایی است که برای موسیقی پاپ مناسب است.

انسان چگونه معنای کلمات را می فهمد؟

همه خردمندان عرصه ارتباطات متفق القول هستند که کلام مهمترین ابزار ارتباط انسان هاست. سوال مهم این جاست که چه کلامی برای ما انسان ها معنادار است؟ به بیان دیگر آیا هر آنچه که به صورت کلمه گفته شود برای ما قابل فهم و درک است؟

پاسخ این است که ما فقط کلماتی را درک می کنیم و معنای جملاتی را می فهمیم که نسبت به آن در جهان پیرامونی یک تصویر منطقی داشته باشیم. در غیر اینصورت از درک معنا عاجز هستیم. به عنوان مثال گزاره “ساحل دریا زیباست” را در نظر بگیرید. اگر کسی تا لحظه ای که این گزاره را می شنود دریا را ندیده باشد و تصویر دریا و ساحل را در ذهن نداشته باشد، هرگز نمی تواند معنای این گزاره را بفهمد. بنابراین وقتی شما نسبت به یک گزاره در جهان پیرامون یک تصویر منطقی ندارید، از درک معنای آن عاجز هستید و نسبت به آن پدیده حسی هم ندارید.

زمانی یک سخنرانی روی مخاطبان تاثیر می گذارد که سخنران، سخنرانی خود را ببیند و آن را بیان کند. تکرار یک سری کلمات و جمله ها باعث ایجاد ارتباط بین سخنران و مخاطب نمی شود. سخنران باید بتواند تصویری که خود نسبت به موضوع سخنرانی دارد را از طریق کلمه و صدا و تکنیک های فن بیان به مخاطب منتقل کند.

اگر در وهله اول شما تصویری از آنچه می خواهید بیان کنید نداشته باشید، در همین نقطه از نظر محتوایی کلام تان عقیم است و نمی تواند ذهن مخاطب را بارور کند. اگر تصویر داشته باشید و لحن درستی نداشته باشید، این بار از نظر محتوایی ایرادی نیست، ولی از نظر فرمی انتقال تصویر صورت نمی گیرد.

حس چیست؟

حس در واقع تفسیر شما از تصویر منطقی جهان پیرامونی نسبت به گزاره یا موضوع سخن و کلام است. پس تصویر است که به شما این قابلیت را می دهد که حس داشته باشید.

کسانی که آموزش فن بیان را به صورت حرفه ای ندیده اند هم در هنگام خاطره گویی، معمولا لحنشان درست است. تعریف یک خاطره فقط در صورتی امکان پذیر است که شما یا در آن خاطره حضور فیزیکی داشته باشید و یا نسبت به آن تصویر ذهنی داشته باشید. به عبارت ساده تر شما باید اول خاطره را ببینید و سپس از روی تصاویر آن را برای دیگران تعریف کنید. این موضوع در خواندن شعر، متن، دیالوگ و یا سخنرانی هم مصداق دارد. اگر شعری باید برای مخاطب خوانده شود، شما باید شعر را ببینید تا بتوانید از روی تصاویر آن را برای مخاطب تعریف کنید.

مهمترین ابزار انتقال لحن چیست؟

مهمترین ابزار لحن برای انتقال تصویر، صدا است. وقتی شما شعر، متن و یا دیالوگی را می خوانید و یا در مورد موضوعی سخنرانی می کنید، باید از طریق صدا بتوانید تصاویر موجود در شعر و متن و سخنرانی را به مخاطب منتقل کنید. این انتقال از طریق ویژگی های صدا مانند اندازه صدا، قدرت صدا، حجم صدا، عمق صدا، فراز و فرود صدا و همچنین از طریق سایر تکنیک های فن بیان مانند مکث ها، اکسان ها، تکیه کلام ها و تکیه هجاها منتقل می شود.

نظریه ویتکنشتاین در مورد معنا

در فلسفه زبانی قرن بیستم هم که با فرگه آغاز شد و با راسل ادامه پیدا کرد و با ویتگنشتاین بزرگ به تکامل رسید، همین بحث وجود دارد. ویتگنشتاین مطرح می کند که انسان ها اساسا گزاره ای را معنادار می دانند که نسبت به آن در جهان پیرامونی یک تصویر منطقی را داشته باشند. البته ویتگنشتاین همچون سلف خود فرگه، کلمه را معنادار نمی داند و معتقد است که معنا مربوط به گزاره است. از نظر ویتگنشتاین کلمه فاقد معناست و فقط واجد دال یا نشانه در جهان پیرامون است. برای آشنایی بیشتر با این موضوع سخن آموزان عزیز می توانند که رساله منطقی فلسفی ویتگنشتاین مراجعه کنند.

به این موضوع اشاره کردم تا سخن آموزان بدانند که ما در فن بیان دقیقا به دنبال چه می گردیم. همه هدف و مقصود ما از فن بیان، ساخت تصویر شفاف و واضح برای مخاطب است که توسط دستگاه مبدلی به نام لحن با ابزار صدا و تکنیک های فن بیان از سخنران به مخاطب منتقل می شود.

اولین موضوع این است که شما به عنوان سخنران و سخنور و گوینده سخن نسبت به آنچه می گویید دارای تصویر باشید. در واقع در هنگام سخنرانی شما شرح تصاویر ذهنی خود را برای مخاطبان بیان می کنید. هر قدر این تصاویر کیفیت بیشتری داشته باشد و از شفافیت و وضوح بیشتری برخوردار باشد، لحن شما قدرتمندتر است.

اثرگذارترین تمرین برای تقویت لحن درست چیست؟

قبل از شروع تمرین لازم است نکته ای را توضیح دهم. بهترین و اثرگذارترین تمرین برای تقویت لحن ، دکلمه شعر نو است. این که چرا اصرار دارم که حتما شعر نو انتخاب کنید و از انتخاب شعرهای با قالب کهن مثل غزل و قصیده و مثنوی و رباعی پرهیز کنید به چند دلیل است. اول اینکه در قالب های کهن ریتم و موسیقی شعر غالب است و این موضوع باعث می شود کسانی که در ابتدا می خواهند تمرین لحن انجام دهند اسیر وزن و موسیقی شعر شوند و لحن را از دست بدهند.

تفاوت آفرینش شعر نو و کهن

شعر نو بسیار به نثر نزدیک است و به قول نیما طعنه به طعنه نثر می زند و با زبان گفتاری امروز ما شبیه تر است. این یک دلیل و دلیل دیگر نحوه سرودن شعر در گذشته و نقش مخاطب و شاعر است. در شعر کهن شاعر مقصد و مقصود خود را در قالب تصاویر بیان می کند. به عبارت دیگر شاعر دوران گذشته مفهومی را که در ذهن دارد که در بسیاری از موارد این مفاهیم را که با موضوعات نصیحت و پند و اندرز و همچنین موضوعات عرفانی و اخلاقی و حکمت است را در قالب تصویر ریخته و توسط کلام آن را به صورت شعر به مخاطب ارائه می کنند.

نقش مخاطب بیشتر مربوط می شود به کشف و استخراج مفاهیمی که شاعر، تصاویرِ شعری را بر مبنای آن ساخته است. اما در شعر نو این رویه تغییر کرده است. شاعر شعر نو فقط یک تصویر را برای شما با کلام بیان می کند. در واقع این اشعار همانند یک قاب عکس هستند و این مخاطب است که با نگاه به این قاب عکس مفاهیم خود را بر آن سوار می کند. دیگر خبری از پند و اندرز و حکمت و عرفان و اخلاق نیست. بلکه یک لحظه است. یک تصویر است که مخاطب را می تواند با خود به دنیای شعر ببرد.

فکر می کنم با توجه به تعریفی که از لحن به عنوان یک مبدل تصویر ارائه دادم کاملا برای شما مشخص شده باشد که چرا شعر نو را بهترین و اثرگذارترین تمرین برای لحن می دانیم.

متن برای تمرین لحن

1- متن برای تمرین لحن عاشقانه

بانو،بانوی بخشنده ی بی نیاز من!
این قناعت تو دل مرا عجب می شکند.
این چیزی نخواستنت و با هر چه که هست ساختنت.
این چشم و دست و زبان توقع نداشتنت و به آن سوی پرچین ها نگاه نکردنت.
کاش کاری می فرمودی دشوار و ناممکن،که من به خاطر تو سهل و ممکنش می کردم.
کاش چیزی می خواستی مطلقا نایاب که من به خاطر تو آن را به دنیا ی یافته ها می آوردم.
کاش می توانستنم هم چون خوب ترین دلقکان جهان تو را سخت و طولانی و عمیق بخندانم.
کاش می توانستم هم چون مهربان ترین مادران رد اشک را از گونه هایت بزدایم.
کاش نامه یی بودم ، حتی یک بار با خوب ترین اخبار.
کاش بالشی بودم ، نرم، برای لحظه های سنگین خستگی هایت.
کاش ای کاش اشاره ای داشتی، امری داشتی،نیازی داشتی،رویای دور و درازی داشتی.
آه که این قناعت تو دل مرا عجب می شکند….

لحن عاشقانه

2- متن برای تمرین لحن اعتراضی

هرگز نمی نالم
نه ، من هرگز نمی نالم .

قرن ها نالیدن بس است .

می خواهم فریاد کنم .

اگر نتوانستم ، سکوت می کنم .

خاموش مردن بهتر از نالیدن است

لحن اعتراضی

3- متن برای تمرین لحن دعایی

خدايا به من زيستني عطا کن، که در لحظه ي مرگ بر بي ثمري لحظه اي که براي زيستن گذشته است حسرت نخورم ، و مردني عطا کن که بربيهودگيش سوگوار نباشم . براي اينکه هر کس آنچنان مي ميرد که زندگي مي کند. خدايا تو چگونه زيستن را به من بياموز، چگونه مردن را خود خواهم آموخت .

لحن دعایی

4- متن برای تمرین لحن حماسی

سپاه معاویه با این عمل (بستن آب بر شما) شما را به پیکار دعوت کرده است. اکنون بر سر دو راهی هستید: یا به ذلت در جای خود بنشینید، یا شمشیرها را از خون (آنان) سیراب کنید تا خود از آب سیراب شوید. مرگ در زندگی توام با شکست شماست و زندگی در مرگ پیروزمندانه ‏تان. آگاه باشید که معاویه گروهی از بی خبران و گمراهان را به همراه آورده و حق را در زیر پرده‏ ی تزویر از آنان پنهان کرده است تا (ناآگاهانه) گردنهای خود را آماج تیرها و شمشیرها کنند. (خطبه امام علی در جنگ صفین)

لحن حماسی

5- متن برای تمرین لحن تعجبی

در عجبم از مردمی که خود زیر شلاق ظلم و ستم زندگی می‌کنند اما برای حسینی که آزاده زندگی کرد٬می‌گریند.

لحن تعجبی

6- متن برای تمرین لحن گله و شکایت

در زندگی زخم هایی هست كه مثل خوره روح آدم را آهسته در انزوا می خورد و می تراشد. (صادق هدایت)

لحن گله  و شکایت

شعر برای تمرین لحن

1- شعر بودن و شعر در این بن بست از احمد شاملو برای تمرین لحن اعتراضی

2- شعر قاصدک برای تمرین لحن کلافگی و بی حوصلگی

3- شعر مهتاب از نیما یوشیج برای تمرین لحن حسرت و افسوس

4- شعر خوان هشتم از مهدی اخوان برای تمرین لحن حماسی

5- شعر لحظه دیدار از مهدی اخوان ثالث برای تمرین لحن عاشقانه

6- شعر گرگ هار از مهدی اخوان برای تمرین لحن خشونت و خشم و کینه و نفرت

7- شعر پشت دریاها از سهراب سپهری برای تمرین لحن رویایی و آرمانی

8- شعر تو را من چشم در راهم برای تمرین لحن عاشقانه توام با ترس و وحشت

آموزش نحوه تمرین لحن

برای این تمرین کارگاهی شعر “تو را چشم در راهم” نیما یوشیج را انتخاب کردم از این باب که اولا بسیاری از شما این شعر را شنیده اید و با آن آشنا هستید و ثانیا شعر کوتاهی است و آموزش آن در این مقال می گنجد. توصیه من این است که قبل از اینکه این تمرین را انجام دهیم یکبار شعر را بخوانید و تصاویر خود را نسبت آن مرور کنید و دقیق تامل کنید که چه حسی را از این شعر دریافت کرده اید و حالا می خواهید این حس را به مخاطب منتقل کنید. بعد از آن مجددا این ویدئو را نگاه کنید تا بعد از انجام این تمرین تغییراتی که در تصاویر شما به وجود می آید را درک کنید و بعد از تمرین مجددا به سراغ شعر بروید و حالا سعی کنید لحن لازم برای خوانش این شعر را تمرین کنید.

فیلم آموزش تمرین لحن (1)

فیلم آموزش تمرین لحن (2)

فیلم آموزش تمرین لحن (3)

نویسنده: دکتر زند