فن بیان چیست و نهایت و غایت آن کدام است؟ تمرین های فن بیان کدام است؟ و ما چگونه میتوانیم فن بیان قوی داشته باشیم؟  برای دریافت پاسخ این سوالات و ده ها نکته آموزشی دیگر با من حسین زند و استاد حسین زند بنیان گذار آموزش سخنرانی همراه شوید. 

این مجموعه 10 قسمتی است که می توانید بعد از دیدن قسمت اول، قسمت 2 ویدئوی آموزش فن بیان را مشاهده کنید.

 

دکتر زند: آقای دکتر سلام.

استاد حسینیان: من هم سلام عرض میکنم. هستم در خدمت شما، بفرمایید.

دکتر زند: استاد بریم سر اصل مطلب، فن بیان چیست؟

استاد حسینیان: ببینید فن بیان، فن چه گفتن نیست، فن چگونه گفتن است. فن بیان به این معناست که من آنچه را که در ذهن دارم، در قلب دارم رو به همان خوبی که میفهمم به دیگران هم بفهمانم. بدین معنا که من با استفاده از کلامات، لحن، تونالیته، شیوه ی تسری احساس بر آنچه که میگویم، همان قدری که آن مطلب برای خودم معنا شده، برای دیگران هم معنا پیدا کند.

این توصیف کلی ما از فن بیان است. بدین معنا که به طور کلی فن بیان فن تکلم است، فن تلفظ است. یعنی خیلی از موقع ها شاید شما بدونید که میخواهید چی بگید ولی نمیدونید اون رو چطور مطرح کنید که بر دیگران هم تاثیر بگذاره و به طور کلی تمام تکنیک ها و نکات فن بیان قرار هست رهنمود کنه ما رو به سمت آن که اونچه رو که میخواهیم بگوییم به همان خوبی که میفهمم و میدانیم به دیگران هم منتقل کنیم که آنها هم با ما اشتراک ذهنی پیدا کنند و خدایی نکرده دچار سوءتعبیر،  سوبرداشت از سخنان ما نشوند. بسیاری از موارد هم اتفاق افتاده که کسی حرفی رو زده که دیگران منظوری رو از اون متوجه شدند که واقعا به مقصود و منظور اون بنده خدا ارتباطی نداشته و همین امرباعث بروز بسیاری از مشکلات شده است.

دکتر زند: استاد چرا فن؟ چرا از واژه فن استفاده شده برای بیان در این مورد؟

استاد حسینیان: ببینید ما اصلا به هر چیزی که میگیم فن، به معنای تلفیق دو امر بسیار مهم علم و عمل، پس بنابراین وقتی ما به یک چیزی میگیم تکنیک، به یه چیزی میگیم مهارت کاربردی، بدین معناست که افراد بیشماری اون مقوله رو آزمودند، ازش استفاده کردند بعد رفته رفته اون تاثیرات مثبت یا منفی اون امر در طول زمان مشخص شده ، بعد اون مسئله تبدیل شده به آموخته.  

یعنی این که من متوجه شدم اگر کسی این کار رو به این شکل انجام بده میتونه تاثیر مثبت بگذاره یا نتیجه مطلوب بگیره، پس بنابراین وقتی اتفاق میوفته این به عنوان اندوخته یک امر نهادینه و درونی در ما میشه و در هر لحظه ایی و در هر جایی وقتی ما میخواهیم این کار رو انجام بدیم از اون روش، از اون شیوه استفاده میکینم بدون این که خیلی از موقع ها آگاهی ما دخیل در این زمینه باشد.

 به طور مثال ما وقتی در آموزش فن بیان مسئله تاکیدات کلامی یا اکسان گذاری رو مطرح میکنیم، در اینجا وقتی شیوه ایی رو که عنوان میکینم که شما تکه کلام هایی رو که به صورت مشخص با غلظت و شدت و حدت بر کلمات باید ایجاد کنید، وقتی رعایت میشه به خودی خود تاثیر کلام رو بر دیگران افزایش میده و دیگران نسبت به سخن ما متاثر میشوند و اثر پذیریشون نسبت به سخن ما بالاترمیره، پس معقوله تکنیک و فن از این بابت اهمیت داره، فن تلفیق علم و عمل است.

دکتر زند: استاد امروز که شما در مورد فن بیان مطالعه میکنید، به خصوص حالا در سایت های اینترنتی و موسساتی که توی این حوزه دارند کار میکنند، معمولا همراه فن بیان واژه سخنرانی و سخنوری رو هم میشنوید و من وقتی رصد کردم در بسیاری از موارد دیدم که درسته مینویسند که فن بیان و سخنرانی ولی به نظر می رسد که واژه فن بیان رو معادل سخنوری در نظر میگیرند. میخواستم توضیح بدید که تفاوت فن بیان و سخنرانی و سخنوری در چیست؟

استاد حسینیان: ببینید فن بیان یکی از مهارت های سخنرانی و سخنوری هست. سخنرانی و سخنوری مجموعه ایست از مهارت های متعدد گوناگونی که یک شخص بتواند با استفاده از اونها ماهیت و محتوای سخن خودش رو تبدیل به موضوع کنه و پس از این که موضوعیت پیدا کرد در غالب ساختار هایی که ایجا می کنه بتونه بهش فرم بده شکل بده و تاثیر گذار بشه، یعنی این که خیلی از آدم ها حرفی برای گفتن دارند اما نمیتوانند اون حرف رو ارائه بدهند.

فن بیان یکی از این مهارت هاست که میتونه کمک بکند که ما با استفاده از کلماتی که جنبه حسی و تاثیری داره بتونیم با استفاده از لحن یا تونالیته یا تلفظ، اون کلمه، اون جمله، اون عبارت رو به خوبی بیان کنیم. پس بنابراین مسئله سخنرانی و سخنوری یک یا دو نکته نیست. یعنی ما در سخنرانی مسئله چرا گفتن؟، چه چیزی گفتن؟ و چگونه گفتن رو داریم و هر کدوم از این ها مباحث بسیار جدی رو داره که حالا اگر انشالله عمری بود و فرصتی، در موردش صحبت میکنیم. فن بیان یکی از تکنیک ها، یکی از مهارت های مقوله سخنوری است.

دکتر زند: استاد با این تعریفی که شما دارید ارائه میدید، پس نمیشه گفت همه کسانی که فن بیان خوبی دارند، لزوما میتونند خوب هم حرف بزنند و سخنرانی کنند؟!

استاد حسینیان: خوب میتونند حرف بزنند ولی لزوما نمیتونند خوب سخنرانی کنند. چه بسا خیلی از این مجری های تلوزیونی که شما میبینید، سعی کرده اند روی فن بیان کار کنند، یعنی موقعی که دارند حرفی رو میزنند، متنی رو میخونند، از صدای خوبی برخوردارند، سعی میکنند که رعایت کنند اندازه صدا رو موارد نغمه خوانی و آوا گونه صدا رو رعایت میکنند. اما خیلی از مواقع چون فهم خیلی مشخصی از محتوا ندارند، عملا خیلی از اون کار هایی که دارند انجام میدهند، بیجاست، بی جهت هست.

شاید حالا همون آدم وقتی داره حرف خودش رو میزنه، خوب بیان کنه ولی زمانی که بحث سخنرانی و سخنوری مطرح میشه اینگونه نیست. عرض کردم مثلا ما در سخنرانی مقوله زبان بدن رو داریم، بحث نطق و ساختار های نطق رو داریم، مقوله آغاز سخنرانی و پایان سخنرانی، مواردی مثل تشخص و خیلی نکات دیگری که در این مقال نمیگنجه؛ اما مسئله فن بیان همونطور که در ابتدا گفتم مسئله ویترین سخن هست. یعنی این که شما موقعی که دارید یک جمله، یک حرف ساده ایی رو مطرح میکنید چه ویترینی، چه ظاهری براش بسازید؟ و چه بسته بندی براش درست کنید که خریدار داشته باشه و خریدار پیدا کنه.

پس اون چیزی که ما در مورد فن بیان باید بهش خیلی جدی نظر داشته باشیم، همون نکته ایی هست که در ابتدا گفتم. فن بیان فن چه گفتن نیست، فن چگونه گفتن است. در سخنرانی و سخنوری بخش مهمی از مقوله های سخنرانی مربوط به چه گفتن و چرا گفتن است، بحث محتوا و موضوع هست. ولی در فن بیان ما مسئله مون این نیست. خیلی از مواقع مثلا فرض بفرمایید یک شعری از حافظ رو بذارند جلوی شما برای خوانش و بگویند این رو برای مردم بخونید، اگر کسی که فن بیان بلد نباشه با شعر قدرتمند موثر بیانی بلاغی حافظ چه کار میکنه؟ خب طبیعتا ضایعش میکنه، حتی کاری میکنه که اون شهر هیچ کدام از زیبایی هاش به گوش مخاطب هم نرسه.مثلا طرف میگه که:

یوسف گمگشته باز آید به کنعان غم مخور

کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور

این دل غم دیده حالش به شود دل بد نکن   

وین سر شوریده باز آید به سامان غم مخور

خیلی ها اینجوری میخونند (با لحنی سرد و معمولی). ولی وقتی میخوای فن بیان رو رعایت کنی و بخونی میشه چی؟

یوسف گمگشته باز آید به کنعان غم مخور

 کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور

این دل غم دیده حالش به شود دل بد نکن

وین سر شوریده باز آید به سامان غم مخور

(برای داشتن درک بهتری از این تفاوت خوانش شعر با لحن مختلف به فلیم مراجعه کنید.)

پس تفاوت فن بیان با بیان در این است: بیان علم سخندانی و سخنپردازیست، در اونجا ما واژگان و الفاظ و معانی و مفاهیم رو باهاش طرفیم، مقوله فصاحت و بلاغت و امثال اینها. فن بیان فن سخنگویی، سخنوری یا همانا فن تکلم و تلفظ است، پس فن چگونه گفتن است.