غزل 143 حافظ: سال‌ها دل طلب جام جم از ما می‌کرد

غزل 143 حافظ با سال‌ها دل طلب جام جم از ما می‌کرد آغاز می شود. وزن غزل سال‌ها دل طلب جام جم ، فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف) می باشد. در ادامه می توانید متن کامل غزل و همچنین معنی لغات و شرح و تفسیر ابیات را مشاهده کنید. شرح و تفسیر برگرفته از کتاب شرح سودی بوسنوی بر حافظ ترجمه دکتر عصمت ستارزاده می باشد. ضمنا می توانید از فایل pdf متن، معنی و تفسیر غزل 143 حافظ استفاده کنید.

آموزش لحن دکلمه	مشاوره رایگان فن بیان	نقشه راهفن بیان

.

.
آنچه در ادامه می خوانید:

1- متن غزل

2- دکلمه غزل 

3- شرح و تفسیر غزل

4- معنی غزل و لغات

متن غزل 143 حافظ

دکلمه غزل 143 حافظ

دکلمه غزل سال‌ها دل طلب جام جم از ما می‌کرد با صدای استاد حسین زند

شرح و تفسیر غزل 143 حافظ

جام جم: [ م ِ ج َ ] جام جمشید . جامی که همه ٔ عالم در آن نموده میشد. دکتر معین در مقاله ٔ خود به عنوان «جام جهان نما» نویسد: در نظم و نثر پارسی بارها از جامی بنام «جام جهان نما» و اسامی دیگر «جام کیخسرو، جام جم ، جام جمشید، جام گیتی نما، جام جهان بین ، آئینه ٔ سلیمان ، آئینه ٔ سکندر و غیره » یاد کرده اند و فرهنگ نویسان گفته اند: جامی بوده است که احوال خیر و شر عالم از آن معلوم میشد .

بیگانه: [ ن َ / ن ِ ] (صفت مرکب ) غیر. ناآشنا. مقابل یگانه، آشنا و خودی

تمنا: [ ت َ م َن ْ ن ] آرزو و خواهش خام

معنی بیت: دل که خودش جام جهان نما است و همۀ اسرار جهان در اوست سال ها چیزی را که خودش بود و داشت را از ما می خواست.

گوهر: [ گ َ / گُو هََ ] (اِ) مروارید است که به عربی لؤلؤ خوانند و مطلق جواهر را نیز گفته اند. در اینجا به معنای اصیل، نژاده و با اصالت و کنایه از فطرت و طینت پاک است. مرجع گوهر، دل در بیت قبلی است

صدف: [ ص َ دَ ] غلاف مروارید

کُوْن و مکان: جهان و هر آنچه در آن است

گمشدگان لب دریا: کسانی که در دریای عشق گرفتار و سرگردانند

معنی بیت: خواجه دل را گوهری می داند که جایگاه عشق است و عشق اصیل است و در قالب این جهان نمی گنجد و او اساس آفرینش را عشق می داند و در مطلع غزلی می فرماید در ازل پرتو حسنت ز تجلی دم زد | عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد . حال دلی که خود جایگاه عشق است طلب و تمنا از کسانی دارد که خود در دریای عشق گرفتار و سرگردانند.

مشکل: [ م ُ ک ِ ] پوشیده و پنهان . دشوار و سخت و صعب وزحمتدار و درهم و پیچدار و مغلق

پیر مغان: [ رِ م ُ ] بزرگ مغان یعنی پیشوایان دین زرتشتی . پیشوای مجوسیان . مالک و رهبان دیر. || ریش سفید میکده . پیر می فروش

دوش: دیشب . منظور زمان گذشته نزدیک است

تأیید: [ ت َءْ ] نیرومند کردن . نیرو دادن .  توانا گردانیدن . توانا کردن

تایید نظر: قدرت نگاه، نیروی چشمان،

معما: [ م ُ ع َم ْ ما ]  پوشیده شده . نابینا کرده شده . مکان پوشیده . کلامی که دلالت کند بر اسمی به طریق رمز و ایما و چیستان

معنی بیت: دیشب نزد پیر مغان که می گویند با یک نگاه سِرّ و راز هر مشکلی را می فهمد رفتم و مشکلم را بیان کردم. در بیت بعد حافظ توضیح می دهد که منظورش از تایید نظر، نگاه به جام باده که مراد همان جام جهان نماست که همه اسرار عالم در آن است می باشد

خرم: [ خ ُرْ رَ ] (صفت ) شادمان ، خوشوقت . مسرور . دلخوش . شاد. شاداب . سرزنده . مقابل نژند. باطراوت

خندان: [ خ َ ] متبسم . شاد . خوشحال

قدح باده به دست: با جام شراب در دستش

آینه: مراد از آینه جام شیشه ای شراب است که همان جام جهان نما یا جام جم است که اسرار عالم در او پیداست

صد گونه: جلوه های گوناگون . تجلیات  . اینجا مراد از جلوه ها و تجلیات و چیزهایی است که پیر مغان در جام جم می بیند

تماشا کردن: [ ت َ ک َ دَ ] (مصدر مرکب ) نگریستن و تمتع بردن از نگریستن

معنی بیت: پیر مغان را دیدم در حالی که شاد و خوشحال و متبسم بود و جام شراب در دست داشت و به جام شراب که برای او حکم جام جهان نما را دارد نگاه می کرد و جلوه های متفاوتی را مشاهده می کرد.

جام جهان بین: [ م ِ ج َ ] جام جمشید . جامی که همه ٔ عالم در آن نموده میشد. دکتر معین در مقاله ٔ خود به عنوان «جام جهان نما» نویسد: در نظم و نثر پارسی بارها از جامی بنام «جام جهان نما» و اسامی دیگر «جام کیخسرو، جام جم ، جام جمشید، جام گیتی نما، جام جهان بین ، آئینه ٔ سلیمان ، آئینه ٔ سکندر و غیره » یاد کرده اند و فرهنگ نویسان گفته اند: جامی بوده است که احوال خیر و شر عالم از آن معلوم میشد .

حکیم: [ ح َ ] دانا . اینجا مراد خداوند است

گنبد مینا: [ گُم ْ ب َ دِ ] کنایه از آسمان است

می کرد: می ساخت

معنی بیت: از پیر مغان پرسیدم که خداوند این جام جم را و توانایی دیدن و مشاهده اسرار عالم را چه زمانی به تو داد؟ گفت از روز ازل، از روز اولی که آسمان را خلق کرد این توانایی را به من داد. مراد آنکه آگاهی از سر و اسرار عالم در تقدیر من بوده است.

بی دل:ر[ دِ ] (صفت مرکب از: بی + دل ) که دل ندارد. دل از کف داده . اصطلاح عرفان دلداده و دلباخته در راه خدا که دل در راه معرفت حق از کف داده باشد

خدا را: [ خ ُ ] (صوت یا قید مرکب ) برای خدا. از بهر خدا. بجهت خدا. محضاً ﷲ

معنی بیت: عاشقی که طالب وصال جانان بود و جانان در جمیع احوال همراه او بود، اما عاشق بیچاره جانان را نمی دید و همیشه دورادور آروزوی مصاحبت و دیدارش را داشت.
دوست نزدیکتر از من به من است
وین عجب تر که من از وی دورم
چه کنم با که توان گفت که او
در کنار من و من مهجورم

شعبده: [ ش َ / ش ُ ب َ دَ / دِ ] بازی که آن را نمودی باشد ولی بودی نداشته باشد. چشم بندی و نظربندی و حقه بازی

سامری: [ م ِ ] نام او موسی بن ظفر ، قریب و مهتر موسی علیه السلام بود و او گوساله ای زرین مرصع بجواهر ساخته بود و خاک نعل براق جبرئیل علیه السلام که در روز غرق فرعون بدست آورده بودند در درون آن دمیده و باد که در آن می وزید از آن صدای گاو خارج می شد. عده ای فریب او را خورده و گوساله پرست شدند.

عصا و ید بیضا: اشاره به معجزه حضرت موسی پیامبر بنی اسرائیل است.

عصای موسی

عصا اشاره به عصای موسی دارد که در مقابل جادوگران فرعون که طناب ها و رسن ها را در نظر مردم مار نشان می دادند به فرمان خدا انداخت و عصا تبدیل به افعی بزرگی شد و تمامی سحر و جادوی ساحران را از بین برد.

ید بیضا

[ ی َ د ِ ب َ / ب ِ ] دست سپیدو درخشنده و آن از جمله ٔ معجزات موسی (ع ) بود. گویند هرگاه موسی (ع ) دست از بغل برمی آورد نوری از دست او تا به آسمان تتق میکشید و عالم روشن میشد و چون به بغل می برد برطرف میشد و بعضی گویند در کف دست او نوری بود که چون آینه میدرخشید و بجانب هرکه میداشت بی هوش میشد و چون دست را در بغل می برد آن شخص بهوش می آمد. و ید بیضا بمعنی دست سپید و درخشنده باشد.

معنی بیت: آن همه حقه بازی و حیله سازی که عقل تا کنون در این عالم در برابر عشق انجام داده است مانند همان کاری است که سامری در مقابل عصا و ید بیضای موسی کرد. مراد آنکه همانطور که معجزات موسی، سحر و جادوی سامری و ساحران را باطل کرد عشق هم تمام حقه ها و نیرنگ های عقل را باطل می کند. خلاصه کلام آنکه عشق برتر از عقل است.